Bệnh Melioidosis

Bệnh Melioidosis                                                                   

BS.CKI. Danh Xuân Nhiên

Trung tâm điều trị bệnh hô hấp Phổi Việt

Phó khoa hô hấp Bệnh Viện 30/4

 

I. Bệnh Melioidosis là gì?

Bệnh Melioidosis là bệnh phổ biến vùng nhiệt đới phân bố chủ yếu ở Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Myanma, Đông Bắc Úc, Đài Loan, miền nam Trung Quốc, Nam Mỹ, Châu Phi... Bệnh gây ra bởi loại vi khuẩn Gram(-) có tên là Burkholderia pseudomallei được phát hiện bởi bác sĩ người Anh Alfred Whitmore năm 1912 tại Rangoon(Myanma) nên còn được gọi là bệnh Whitmore.
Hiện nay trên thế giới có khoảng 68,000 – 412,000 người mắc mỗi năm. Trong đó khu vực Đông Nam Á – Thái Bình Dương có khoảng 138,000 ca mỗi năm( số người bệnh tử vong chiếm 50%). Thái Lan là quốc gia có số người mắc bệnh này nhiều nhất thế giới khoảng 12.7 ca/100,000 dân mỗi năm ( số liệu báo cáo 2016).
Tại Việt Nam giai đoạn 1948- 1954 người ta ghi nhận khoảng 100 ca nhiễm chủ yếu là những người phục vụ trong quân đội Pháp và 350 trường hợp phát hiện ở lính Mỹ tham chiến ở Việt Nam giai đoạn 1963 – 1974. Hiện tại vẫn chưa có số liệu thống kê chính thức số ca  mắc ở Việt Nam

, chủ yếu là báo cáo của một số bệnh viện như : Bệnh viện Nhiệt Đới, Bệnh Viên Hoàn Mỹ , Bệnh Viện 30/4, Bệnh viện 108...  

II. Bệnh Melioidosis lây lan như thế nào?

Vi khuẩn Burkholderia pseudomallei chủ yếu sống trong đất và nước, bệnh chủ yếu lây nhiễm qua đường tiếp xúc các vết thương, vết trầy xước trên da hoặc uống nước nhiễm vi khuẩn.

Bệnh lây qua đường hô hấp chủ yếu là do hít phải bụi có chứa vi khuẩn.
Hiện tại chưa có tài liệu nghiên cứu nào cho thấy bệnh lây lan từ người sang người hoặc từ động vật sang người.

III. Những ai dễ bị bệnh Melioidosis

Bệnh chủ yếu gặp ở những người:
 + Tuổi trung bình từ 40-60
 + Nghiện rượu
 + Mắc bệnh mạn tính như : đái tháo đường, suy thận mạn, bệnh xơ phổi...
 + Bệnh suy giảm miễn dịch như : HIV, Thalassemia, ung thư...
Trong đó tỷ lệ người bị đái tháo đường nhiễm bệnh Melioidosis khoảng 40%.

IV. Biểu hiện bệnh Melioidosis

Biểu hiện bệnh rất đa dạng ở nhiều cơ quan khác nhau như: abces phổi, abces gan , abces lách, abces tuyến mang tai, abces tuyến tiền liệt, abces não , abces cơ, viêm phổi, viêm tủy xương...Trong đó 50% số ca mắc là có biểu hiện bệnh lý tại phổi.
Biểu hiện chung của bệnh: sốt cao liên tục , mệt mỏi, ăn uống kém, sụt cân...Bệnh có thể diễn tiến cấp tính sốc nhiễm trùng gây tử vong rất  cao lên đến 90% trường hợp.

Biểu hiện tại phổi: ho khạc đàm đục hoặc vàng, sốt cao, tức ngực, khó thở bệnh diễn tiến nhanh có thể gây suy hô hấp. Trong một số trường hợp bệnh có thể diễn tiến mạn tính với ho kéo dài , sốt nhẹ về chiều, mệt mỏi, ăn uống kém, sụt cân giống như bệnh lý lao phổi nên có thời gian người Mỹ gọi đây là bệnh “ Lao Việt Nam”.

V. Chẩn đoán bệnh Melioidosis bằng phương pháp gì

Bệnh chủ yếu chuẩn đoán dựa vào biểu hiện lâm sàng và cấy được vi khuẩn Burkholderia pseudomallei trong các bệnh phẩm như đàm, máu, mủ và dịch tiết của bệnh nhân.
Ngoài ra có thể làm thêm 1 số xét nghiệm để chẩn đoán tùy theo biểu hiện bệnh như: Tổng phân tích tế bào máu, chụp Xq phổi, siêu âm bụng tổng quát, siêu âm hệ niệu, siêu âm tuyến mang tai...

VI. Bệnh Melioisdosis có điều trị được không?

Thời gian điều trị bệnh kéo dài 6 tháng chia làm 2 giai đoạn tấn công và duy trì.
Giai đoạn điều trị tấn công kéo dài khoảng 4-8 tuần tùy theo mức độ nặng của bệnh với các thuốc dùng đường tĩnh mạch như: ceftazidim, Meropenem.
Giai đoạn duy trì kéo dài khoảng 4 tháng với thuốc uống: Trimethoprim/sulfamethoxazole. Amoxcillin/acid clavulanic ( ở Thái Lan có bổ sung thêm Doxycyclin uống).
Về theo dõi bệnh: Trong giai đoạn tấn công cấy lại bệnh phẩm 1 tuần/ lần, nếu vẫn còn dương tính thì thay đổi hướng điều trị khác. Trong giai đoạn duy trì bằng thuốc Trimethoprim/sulfamethoxazole cần xét nghiệm chức năng gan và thận 1 lần/ tuần trong 3 tuần đầu, sau đó cứ mỗi 2 tuần làm lại 1 lần.
Bệnh có tỷ lệ tái phát tự nhiên: 10-30%.

VII. Kết luận

Bệnh Melioidosis là bệnh khá phổ biến ở nước ta, bệnh biểu hiện đa dạng, diễn biến của bệnh phức tạp,chẩn đoán chủ yếu dựa vào kết quả định danh được vi khuẩn Burkholderia pseudomalle trong bệnh phẩm và tỷ lệ tử vong của bệnh rất cao lên đến 90% nếu không điều trị kịp thời nên đòi hỏi bác sĩ điều trị phải có kinh nghiệm và phải nghĩ đến nó trong chẩn đoán để có thể phát hiện sớm điều trị kịp thời giúp kéo giảm tỷ lệ tử vong do bệnh